Hangi hayvanlardan kurban olur!

Kurban ancak deve, sığır, ve koyundan olur. Bu üç hayvan cinsinden başkasıyla kurban caiz değildir.

Allah Subhanehû şöyle buyuruyor: «Her ümmet için, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar(behîmet’ul- en’am)ın üzerine O’nun adını anarak kurban kesmeyi meşru kıldık.» (Hacc: 34)

Altı aylık koyunu, bir yaşındaki keçiyi, iki yaşındaki sığırı ve beş yaşındaki deveyi kurban etmek caizdir. Erkek veya dişi olmaları eşittir.

Ahmed ve Tirmizî’nin rivayetine göre, Ebû Hurayra (r.anh) şöyle demiştir: Allah Rasûlu’nu işittim,  şöyle buyuruyordu:  Cuz’a koyunu ne güzel kurbanlıktır.  (Cuz’a : Şafi’ilere göre, bir yaşındaki, Hanefilere göre, 6 aylık koyun demektir)

Ukbe b. Âmir; «Ey Allah’ın Rasûlu. Ben bir cuz’a elde ettim.» dedi.
Nebi aleyhisselam: «Onu kurban et.» buyurdu.

(Hadisi Buhari ve Muslim kaydetmiştir.)

Muslim’in Câbir’den rivayetine göre, Allah Rasulu sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:

Mesne olmayan kurbanı kesmeyin. Eğer bu size güç gelirse, koyunun cuz’asını kesin.

Büyük mesne, beş yaşındaki deve, iki yaşındaki sığır ve bir yaşındaki keçidir. Koyunun ise bir yaşında veya altı aylık olanıdır. Bu konudaki imamların ihtilafını anmıştık.

Berâ b. Âzib (r.anh)’den merfu olarak rivâyet ettiği hadisinde şöyle diyor:

“Topal hayvan, tek gözlü hayvan, hastalığı belli olan hayvan zayıf, ve cılız hayvanlar kurban edilmez.”

(Ebu Dâvud, Dahaya: 5; İbn Mâce, Edahî: 8)

Kurbanlıkların Yaşı :

Fakihler seniy’in yani devenin 5, sığırın 3 ve koyunların 2 yaşında ve daha yukarısını kurban etmenin câiz olduğu üzerinde ittifak etmişler, ancak koyun cinsinin ceza’ (2 yaşında) olanında farklı görüşlere sahip olmuşlardır.

(Ceza: Seniy’den Öncedir. Henüz yeni ve genç olan demektir. Koyun türünden 2 yaşında olana, sığır ve diğer tırnaklılarda 3 yaşında olana, deve türünden 5 yaşında olana verilen addır. Seniy ise, küçük azı dişini düşürmüş olandır. Sığır ve diğer tırnaklılarda 3 yaşında, develerde ise 6 yaşında görülür)

Hanefiler ve Hanbelilere Göre (el-Bedâyi, V, 70; Keşşâfu’l-Kınâ’, II, 616; et-Muğnî, VIII, 623) :

Koyun cinsinden cüsseli ve semiz bir ceza’ 6 ayını bitirip, 7. ayına girmiş ise yeterlidir. Bu aynı zamanda bir kısım Malikîlerin de görüşüdür. (el- Kavânînu’l-Fıkhiyye, 188)

Çünkü Peygamber (a.s.) şöyle buyurmaktadır:

“Koyun türünden kurban olarak ceza’ (iki yaşında olanı) yeterlidir.”

(İbni Mâce ve Ahmed, Ummu Bilâl binti Hilâl’den o da babasından rivayet etmekledir. Neylu’l-Evtâr, V, 114)

Hanefî’ler semiz veya cüsseli olan hayvanın durumunu şöylece açıklamışlardır: Ceza’ bir koyun seniylerle karıştığı takdirde, uzaktan bakan birinin bunun küçük olduğunda tereddüt ettiği ve bir yaşında olanlardan farkedemediği hayvandır.

Koyun ile keçinin ceza’ı arasındaki fark şudur: 

Koyunun ceza’ı dişisine aşar ve gebe bırakır, ancak keçinin ceza’ı böyle değildir. Ceza’ çağına geldiği, sırtındaki kolların gelişmesinden de anlaşılır.

Hanefî’lere göre: Keçinin 1 yaşını bitirip 2. yaşına girmiş olanı, inek ve camızın 2 yaşını bitirip 3. yaşına girmiş olanı, deveden 5 yaşını bitirip 6 ya girmiş olanı kurban kesilir.

Hanbelî’lere göre: Keçi tam 1 yaşını doldurmuş olacak, inek tam 2 yaşını doldurmuş olacak, deve ise tam 5 yaşını doldurmuş olacaktır.

Şafii ve Mâliki’lere Göre (eş-Şerhu’l-Kebîr, II, 119; Bidâyetu’l Muctehid, 1, 419; Muğni’l-Muhtâc, IV, 284; el-Muhezzeb, 238) :

Koyun cinsinin 1 yaşını bitirip 2 yaşına girmiş olan ceza’ı kurban olarak yeterlidir. Çünkü îmam Ahmed ile başkaları şu haberi rivayet etmektedirler:

“Koyunun ceza’ olanlarını kurban ediniz; caizdir.”

(Neseî’nin Ukbe b. Amir’den rivayetine göre o, Rasulullah (a.s.) ile beraber koyun türünden ceza’ (2 yaşında) kurban etmiştir. Ahmed ve Buharî ile Muslim’de ise Peygamber’in Ukbe b. Amire ceza’ kurban etmesi için izin verdiği rivayet edilmektedir. Neylu’l-Evtâr, V, 114)

Şafiîlere göre: Devenin 6 yaşına basmış olması, inek ve keçinin 3 yaşına, koyunun da 2 yaşına basmış olması şarttır.

Mâlikîlere göre: Keçi 1 kamerî yaş bitirip 2. sine yaklaşık 1 ay alarak belli bir şekilde girmiş olmalıdır. Koyun ise böyle değildir. 2 yaşına basmış olması yeterlidir. Sığır ve camız 3 yaşını bitirip sadece 4 yaşına girmiş olmalı, deve 5 yaşını bitirip 6 ya basmış olmalıdır.

Böylece şunu anlamaktayız ki, fakihler devenin yaşının 5 ile sınırlandırılması konusunda ittifak etmişler, sığır konusunda iki görüş belirtmişlerdir. Hanefî, Hanbelî ve Şafıî’lere göre 2 yaşını, Mâlikî’lere göre ise 3 yaşını bitirmiş olacaktır. 
Aynı şekilde keçi türünde de görüşleri farklıdır. Şafıî’lerin dışındakilere göre tam 1 seneyi, Şafıîlere göre ise tam 2 seneyi doldurmuş olmalıdır.

En iyisini Allah bilir.